Tê bîra min, min bi xwe çend caran bi demdirêjî li ber dixist ku yekî rêkî ji wî bipirsim bibijêrim. Carinan ji bijartinê re sebra min nedima êdî hema kî ber min biketa, min jê dipirsî. Hinekan bizaniya jî serder nedikir, hinekan jî çi bi dilxwaziyeke eşkere çixareyên xwe dirêj kiribûn. Bi bişirîneke di radeya bextewariyê de bişirîbûn. Îca gava hêviyên mirov çi namîne biqurmiçin, ev pêşkêşiya kêfxweşiyê rewşeke xweş ku dike mirov hew zane malavayîyê bike; mirov spas dibêje, mersî dibêje. Pir malavayî tê kirin.
Belê ez vê jî zanim ku mirovek ji pirsekî re, gava ji bîst kesan te bibijêre, li gor xwe hesabin kirine. Ev hesab jî hineke dêrûnî ne.
Li vir heke fêmkirina ji fîzyonomiyê jî ku danasînek pûç û beredayî ye jî tevlî bibe… Wî çaxî tim û dayîm ew doçentê ku tezên rûnasî diafirandin tîne bîra min. Wî doçentê rebenok, li mirovan dinihêrt, dinihêrt li mirovan, ma çi digot çi nedigot! Heke na, ew awirên mirovan ên kûr, rûyê wan î xetîrî, porê wan î ku bi teşeyekî geometrîk qeşengiyekê radixe ser rûyê wan, bi tevahî tiştine berevajî vê digotin. Di vî madî, van awirên dîtî û zanayî de ji bilî baletiyê, di van rûyê xetîreyî de ji serpêhatiyên keçikên hişsivik wêdetir tiştek nîn bû. Di vî porê wan î reş de ku eniya wan a fireh rapêçayî de nîşaneke ermrekî pûç jî nemabû.
Gelek ji me bêyî ku zanayê dêrûnnasiyê bin, bêyî ku ji fîzyonomiyê fêm bikin jî wek nezanê van zanistan, belê wek meraqdarê wan nêzî mirovan dibin, çixarê ji ya wan pêdixin, li vapûrê dipirsin, rêkî dipirsin, meraqa xwe dişemirînin. Ev wensek wisa ye ku angaşta wê hatiye jibîrkirin. Çima ji nav komeke ciwanan tu têyî bijartin? Ji ber ku ew mirovên baş in? Min ne bawer e… Ne ji çêyiya me em hatine bijartin. Em tenê ji pirsan re guncaw hatine dîtin. Rûyê me rûyek baş e? Ji ku! Divê em fitûne din bibînin; cilên me kevin bûne gelo, an potînên me bê boyax in? Di awirên me de hinek hişsivikî, di hal û rewşa me de hinek bêhnfirehî, bêvila me de xwarîtî, di rûyê me de baletiyê kon vedaye? An naxwe, qirewata me dahma girêkê spî bûye? Muheqeq tiştek heye. An jî em pir eware ne. Ma pirs ji zilamekî ku ji otomobîlê peya bûyî bi lez xwe digihîne vapûrê tê kirin? An jî ji zilamekî navsere, ser û kincên wî pak û paqij, mirûzê wî kirî, xwiyaye ku nû ji loqentê derketî û hêdî hêdî çixarê dikêşe agir tê xwestin? Ma mirov dikare ji rêwiyên ku ji ser û cil bêkêmayî pirsa riyekê tê kirin? Ma cegerê kê heye ku ji zilamê potîna wî diçirûse bipirse komcivîna li kuçeyê ji bo çi ye?
Her ku ev weha ye jî, ez pir naêşim ku êgir ji min bixwazin, an rêkî bipirsin. Dildara min carinan, gava ez têm dîtina te heke rêki ji min bipirsin, hema ez diçim potîna xwe boyax dikim.
Ez hez nakim yekî bi kincên pak û paqij, nefsmezin û tevgerên bajariyan agir ji min bixwaze. Ji ber çi, ji ber ku wî zilamî ceger nekiriye ji gelekan êgir bixwaze… Heke na, ne tiştekî ewqas wêrekî jê re bivê ye. Ji wan şerm kiriye, ji min nekiriye. Bi rastî ez ber xwe dikevim. Naxwe, ne şerm be jî tiştekî piçekî seyr e. Ev tevger li kêm mirovan tê kirin. Çima yek ji wan ez bim? Li aliyê din, ez ji gundiyê ku qet nefikiriye, hesab nekirine û rê dipirse, gundiyê dilpak î nezanê dêrûnnas û fîzyonomiyê hez dikim. Bila ew bipirsin. Di dilê wan de tu fikar û hesabên veşartî nîn in. Vî mêrikê reben dikaribû ji wî zilamê qelew î di nav kincên pak û paqij î forsek de jî bipirse. Ez rasthatinek im, aneku mirovekî wekî mirova me.
Dildara min! Berî yek dest bi çîrokê bike divê zêde zimandirêjiyê neke. Lê çi bikim? Dema niftika min nîn be, ez ê çawa ji yekî ku êgir jê bixwazim neqînim? Çîrok nivîsîn jî, xwedê nehêle, ez nikarim biterikînim. Her çiqas di nav kesên ser û cil pak û paqij, bi tifre, forsek de mame bi tu hawî ez nikarim nêzî çîroka xwe bibim.
Mêze, dîsa hate bîra min: Ji agirxwestinê, ji rêpirsînê re guncaw bûn û ne bûn ne baş e, ne xerab e. Sosret e ne? Bala xwe bidiyê dildara min, bi herdu texlîtê mirovan re jî tundrawî hene. Yek forsek be yê din rebenok, yek bi ser û cil yê din qepalî, yek nefsmezin yê din bêgiram, yek paqij be yê din bêmirês… Navbeyna vî karî nîn e, dildara min. Ne dixwazim bêm bijartin, ne dixwazim neyêm. Ya baş ew e mirov rey bide! Xelefek wê jî heye: Ya baş dildara min, niftika mirov hebe, rê baş zanibe, heta riya xwe serder nekiribe dernekeve rê. Ma çi haqê me û pêşdaraziya mirovên nenas heye., ma ne dildara min?
Em werin ser çîrokê. Min vapûr dipa. Nexêr, min vapûr jî nedipa. Bi nêta çûna mala xwe, na min çewt got, bo neçûna mala xwe ez dipam ku vapûrê birevînim. Îşev ketibû dilê min, ez ê li gundê xwe î xewle û xalî biteqiyame. Ji min re guncawtir hat li Stenbolê bimînim, şevê bi vexwarina araqê, fikar û hizra te biborînim… Lê çi çare, hê vapûr li bendergehê ye. Axir vapûr rabû. Ez jî ji xwe re aram bûm. Min çixareyek pêxist. Niftika min hebû.
Li pêşber min, zilamekî ciwan rûniştî bû. Kaxizek di destê wî de bû… Çavê wî li kaxizê, di xwe ve çûbû. Hêwana rêwiyan di navekê de vala bûbû, dida tije bûbû. Zilamê ku li kaxiza di destê xwe de dimêzand serê xwe rakir. Hawîrdora xwe raçav kir. Min nêta wî fêm kir: Tiştek ji wê kaxizê fêm nedikir. Diviya yekî ji wî re rave bikira.
Min berê xwe ji ser da alî. Da aliyekî dî. Çavên min çûn ser çavên jineke ku li çavê min nedinihêrî… Bijartin, di nav waqas mirovan de bi çi armancê be jî, bijartin ne bi dilê min bû. Lê di navekê de ihtîmala ku tiştên di vê kaxizê de nivîsî tenê ez fêm bikim û ez bim yê herî zana li vir, ket hişê min. Rastî xweştir e, gava ev fikir hate hişê min, na ne ji ber ku min xwe qedirgiran didît, lê bi awayekî xwiyayî bijartin li xweşiya min diçû gelo? Min parîkî li mêrik nihêrî. Jixwe wî jî ez bijartibûm. Li vir bêje qey ez xwe bi te didim ecibandin…
Mêrik xwe ba min de eda. Kaxiza di destê xwe de dirêj kir.
-Ka li vê binêre, ev çi ye tu bi xatirê Xwedê kî?
Min nihêrt, min baş fêm nekir. Careke dî, yeke dî min lê nihêrt. Tiştek kete ser dilê min, guvaşt… Havînê dema mirov tî dibe, ku aveke cemidî vexwe pê re pê re qolincek, giraniyek xwe berdide ser dilê mirov; tiştekî wisa xwe berda ser dilkê min. Berê min li mêrik, sar bûbûm. Mêrik tiştin didan ser hev:
-Ez ê kevime karekî. Min karekî qenc dît. Te bizaniba birako, te bizaniba ji kengî ve ez betal im: Dawiya dawî min dît. Dergistiya min jî heye. Hemû derên min sip û sax derketin di oxilmê de. Di dawiyê de oxilma xwînê kirin. Gotin ferz e. Çi dibêje, gelo xwîna min jî baş e?
Devliken bû, belê gumanekê dahmeke eniya wî diqermiçand. Doçent hate bîra min. Ma ez jî dibûm fîzyolog? Na, yekî bi kotek karek dîtî, kaxizek di dest de, di kaxizê de nîşanine gumanbar… Na! Di nîvê eniya zilêm de, nava çavên wî de jankêşiya fikarên wî dabû der. Xwîn bi sê teşeyan oxilme bûbû. di sê teşeyan de jî çar zaît(+ + + +) hebûn.
-Birako, ma berê nexweşiyek li te hebû?
-Na welle, got.
Madê wî sar bû. Rengê çavên wî fûrî
-Ez nizanim, ez ji vê fêm nakim, min got.
Dîsa pirsî:
-Tiştek tê de nîn e, ne?
-Nîn e herhal, min got. Ez ne dextor im. Ez qenc tênegihîştim.
-Ez vê kaxizê bi xwe re bibim gelo? got. Bibim ciyê ku wê kar bide min?
Min bersiv neda. Min bi baldarî li rûyê wî nihêrt. Ev ji nêrîneke baldar wêdetir, nêrîneke hişsivik û bi kerb bû…
Rojekî te jî weha bi kerb li min nihêrîbû bawer ke… Me pev re dîsa bala xwe da kaxizê. Min ne got bibe, ne jî nebe… Dixwest binêre, min li nava çavê wî dinihêrt. Mêrik spîçolkî bû.
Ez çûm. Min potînê xwe boyax kirin… Reviyame malê. Min riha xwe kur kir. Qirewateke paqij xiste stuyê xwe. Îro ji bo kesek nêzîkî min nebe, min dirûvekî nefsmezin da xwe. Ha wê rojê min sakoyê xwe jî da paqijker, dildara min.
Werger: Brahîm Ronîzêr
Werger/Translation 