Li bajarê Rostov derengî şevê gava ez di ber meyxaneyekê re derbas dibûm min garsonekî bi ser û cilên spî dît, min ji xwe re got hebe hebe ew Ermen e, loma min berê xwe da hundir û bi zimanê me min got, Hûn çawa ne, Malxirab, hûn çawa ne? Min çawa tê derxistibû ku e Ermen e nizanim, lê min tê derxistibû. Ew ne rengesmer bû, ne bêvilnikilî bû, ne porê wî stûr û himbiz bû, ne jî ji çavên wî yên jînbexşîn ên di nava serê wî de min ew nas kiribû. Belê, rengê wî, şiklê bêvila wî, por û çavê wî gelek tiş digot, lê ne yên Ermenan bûn. Qewmê me yekî xuyayî bû, û ez li ser riya Ermenîstanê bûm. Lê çibikim, ez xemgîn im. Ez gelekî xemgînim, Ermenîstan ne tu dever e. Tiştekî gelekî bi kul û keder e ku Ermenîstan nîne.
Devereke piçûk e Ermenîstan di nav axa Asyaya Piçûk de, lê ne wisa ye. Ew ne Ermenîstan e. Ew deverek e. Li wir dar û ber hene, çiya hene, çem û kanî hene, bajar hene, ev giş baş in xweş in, ev giş ne kêmî yên deverên din ên dinyayê ne, lê ew ne Ermenîstan e. Li wir tenê Ermen hene û terkeserî dinyayê bûne, ne li Ermenîstanê ne, ji ber ku Ermenîstan nîne, camêrno, ne Emerîka ye û ne Îngilîstan e, û Frensa ye, û ne Îyalya ye, tenê dinya ye, camêrno.
Axir ez çûm hundirê meyxaneya piçûk a Rûsan ku silavekê li hemşeriyê xwe bikim, hemşeriyekî nenas li welatekî nenas.
Vy, got bi awayekî k udi zimanê me de ne lirê û gelekî komîk. Hûn?
Helbet ez jî, ez jî biyanî me. Kincên min, ser meselê. Şewqeya min, pêlava min, û belkî jî di rûdêna min de rengê Emerîka hebe.
Te ev der çawa dît?
Wekî dizekî, min got bi dilovanî, ez ji xwe re dimeşiyam. Tu ji kîjan bajarî yî? Tu li kû derê çêbûyî? (Bi Ermenîkî tu li kû derê ketî dinyayê?)
Li Mûşê , wî got. Tu diçî kû? Li vir çi dikî? Tu Ermen î. Ez ji ser û cilên te derdixim.
Mûş. Kêfa min ji Mûşê re tê. Ez dikarim ji bajarekî hez bikim, bajarekî ku min qet nedîtibe jî, ji holê rabûbe jî, bajarekî ku şêniyên wî hatibin qirkirin jî. Mûş ew bajar e bavê min di ciwaniya xwe de car caran diçû serdanê.
Şikir, çi baş bû ku min Ermenekî reşik î Mûşî dîtibû. Hûn nizanin bê çi qas baş bû ji bo Ermenekî ku ji Ermenîstanê bi dûr keve, biçe welatekî din ê li ser rûyê erdê. Ji bo yekî wekî vî, li meyxaneyekê. Li devereke weke vir, cihê vexwarinê. Bîraya genî di bîra kê de ye? Mêş di bîra kê de ne? Kêşe di bîra kê de ne, dîktatorî di bîra kê de ye? Gelekî hêsan e guherîna tiştan e.
Vy, wî got. Vy, (bi kêfxweşiyeke eşkere, hêdîka got) vy. Û tu bi zimanê me dipeyivî. Gelekî balkêş e ku te ji bîr nekiriye.
Û du qedeh anîn, ji bîraya genî ya rûsan dagirtin.
Û bi lebt û livên Ermenan gelek tişt digotin. Bi lêxistina enîşkên xwe û velerzîna digel pîkêniyên xwe. Bi sixêfên xwe. Bi tinazpêkirina dinyayê û fikrên xwe yên balkêş. Bi peyvên Ermenîkî, bi awirên xwe, bi lebt û livên xwe, bi kenê xwe, di nav van tiştên di heyra vejîna vî qewmî de, qewmê ebedî û dîsa xurt, di nav salên ku derbas dibin de, li bajarên xerabûyî, li paş bav û birayên kuştî, welatê jibîrbûyî, xewn û xeyalên jidestçûyî, dilên jîndar ên tarîbûyî û tije nifrîn.
Diviya bû min ew hêza ku vî nifşî têk dibe bidîta li dinyayê, ji bo wî qewmê ku ji komikek mirovên ne girîg pêk tê, ew mirovên ku dîroka wan xilas bû, ewên ku di şer û pevçûnan de li ber xwe dan û têk çûn, ewên ku hebûna wan parçe parçe bû, edebiyata wan nayê xwendin, muzîka wan nayê gotin, diayên wan nayên bihîstin êdî.
De heydê, wêran bike vî nifşî. Bihêle em dîsa navê 1915 an hildin. Li seranserî dinyayê şer e. Ermenîstanê wêran bike. Binêre heke ji te tê. Wan bişîna mala wan di nav çolistanê re. Wan bê nan û bê av bihêle. Mala wan xera bike, dêrên wan wêran bike. Binêre ka çawa dimînin li ser piyan an na. Binêre ka dîsa dikenin an na. Binêre ka dîsa ev qewm li ser piyan dimîne an na gava du kes ji wan li meyxaneyê bên cem hev, piştî bîst salan, pev re dikenin, bi zimanê xwe xeber didin an na. De heydê, ka çi ji destê te li hember vê. Binêre ka tu dikarî fikrên wan ên tinazker li hember dinyayê bidî şemirandin, tu kurê qehbikan, cotek Ermen pevre dipeyivin li ser rûyê dinyayê, de heydê ji te tê wan wêran bike.
Werger ji Îngilîzî: Brahîm Ronîzêr
Werger/Translation 